MỞ ĐẦU

1. Những hạn chế của ngôn ngữ học tiền dụng học
Xem xét các ví dụ: Các BT 1.1, 1.2, 1.3
Nhận xét: 3 hạn chế của ngôn ngữ học tiền dụng học
Chỉ thấy mô hình mã (mã hóa và giải mã) mà chưa thấy mô hình suy ý
Chỉ quan tâm đến câu tường thuật và nghĩa miêu tả
Nghiên cứu ngữ pháp tách rời ngữ cảnh
2. Ba lĩnh vực của tín hiệu học
Kết học: Nghiên cứu mối quan hệ giữa tín hiệu với tín hiệu
Nghĩa học: Nghiên cứu mối quan hệ giữa tín hiệu với hiện thực
Dụng học: Nghiên cứu mối quan hệ giữa tín hiệu với người dùng
3. Giao tiếp và các nhân tố của giao tiếp
3.1. Giao tiếp?
Là quá trình trao đổi thông tin giữa ít nhất hai chủ thể giao tiếp, diễn ra trong một ngữ cảnh và tình huống nhất định, bằng một hệ thống tín hiệu nhất định
Là quá trình tương tác, làm biến đổi trạng thái của người giao tiếp và của cả ngữ cảnh
3.2. Các nhân tố giao tiếp
Nhân vật giao tiếp (thoại nhân): Những người tham gia vào cuộc giao tiếp, gồm
Vai giao tiếp
Vai nói
Vai nghe
Quan hệ liên cá nhân
Quan hệ quyền thế (vị thế xã hội)
Quan hệ thân - sơ
Vị thế giao tiếp
Vị thế giao tiếp mạnh (chủ động)
Vị thế giao tiếp yếu (bị động)
Hoàn cảnh giao tiếp: Những hiện thực bên ngoài diễn ngôn, tạo nên môi trường cho cuộc giao tiếp, gồm
Hoàn cảnh giao tiếp rộng (tiền giả định bách khoa của các thoại nhân)
Thoại trường
Hiện thực được nói tới trong diễn ngôn
Ngôn ngữ: Phương tiện giao tiếp, gồm
Ngôn ngữ nói
Ngôn ngữ viết
Các biến thể (theo phương ngữ và theo ngữ vực)
Diễn ngôn (ngôn bản/văn bản): Đơn vị ngôn ngữ được dùng trong lời nói
Gồm phát ngôn (dạng hiện thực hóa của câu trong giao tiếp) hay chuỗi các phát ngôn theo một đề tài, chủ đề chung nào đó trong cuộc giao tiếp.
Hai thành phần nội dung diễn ngôn (liên quan đến 5 chức năng của giao tiếp) là:
Nội dung miêu tả (chức năng thông báo)
Nội dung liên cá nhân (các chức năng tạo lập quan hệ, bộc lộ, giải trí, hành động)
Tình huống giao tiếp (ngữ huống) và ngôn cảnh
a) Tình huống giao tiếp: Trạng thái trực tiếp, cụ thể của ngữ cảnh ở một thời điểm nhất định nào đó của cuộc giao tiếp do tác động tổng hợp của các nhân tố ở thời điểm đó.
b) Ngôn cảnh: Hoàn cảnh ngôn ngữ, gồm
Tiền ngôn cảnh
Hậu ngôn cảnh
4. Ngữ cảnh: Là những nhân tố của hoạt động giao tiếp, trừ diễn ngôn, gồm các thành phần
Nhân vật giao tiếp
Hiện thực ngoài diễn ngôn
Hiện thực – đề tài của diễn ngôn
Hoàn cảnh giao tiếp (rộng)
Thoại trường
Ngữ huống
5. Ngữ dụng học
5.1. Ngữ dụng học là gì?
Phân môn của Ngôn ngữ học đồng đại
Nghiên cứu mối quan hệ giữa tín hiệu ngôn ngữ với ngữ cảnh (hay “cách dùng” ngôn ngữ)
5.2. Các bộ phận của Ngữ dụng học
Chiếu vật và chỉ xuất
Hành động (hành vi ngôn ngữ)
Lý thuyết lập luận
Lý thuyết hội thoại
Lý thuyết hiển ngôn và hàm ngôn
6. Vị trí của Ngữ dụng học trong Chương trình – SGK Ngữ văn THCS
Muûc tiãu CT
Nàõm âæåüc nhæîng tri thæïc cå baín vãö ngæî caính, vãö yï âënh, vãö muûc âêch, vãö hiãûu quaí giao tiãúp, nàõm âæåüc caïc quy tàõc chi phäúi viãûc sæí duûng tiãúng Viãût âãø giao tiãúp trong nhaì træåìng cuîng nhæ ngoaìi xaî häüi.
Coï yï thæïc vaì biãút æïng xæí, giao tiãúp trong gia âçnh, trong træåìng hoüc vaì ngoaìi xaî häüi mäüt caïch lãù pheïp, coï vàn hoïa.
Näüi dung CT-SGK
Liên quan trực tiếp là các bài
Låïp 8: Häüi thoaûi (2 tiãút); Haình âäüng noïi
Låïp 9: Häüi thoaûi (Quy tàõc häüi thoaûi. Xæng hä trong häüi thoaûi. Caïc nghi thæïc häüi thoaûi. Låìi dáùn træûc tiãúp vaì låìi dáùn giaïn tiãúp - 3 tiãút); Láûp luáûn (Caïch täø chæïc caïc cáu thaình láûp luûán trong vàn baín. Quan hãû láûp luûán giæîa caïc cáu vãú trong cáu gheïp. Quan hãû tæì vaì quan hãû láûp luáûn trong cáu gheïp); Nghéa tæåìng minh vaì nghéa haìm áøn.
Bên cạnh đó là những vấn đề về ngữ pháp, về đọc – hiểu văn bản, về làm văn được trình bày dưới ánh sáng của Ngữ dụng học.

THỰC HÀNH: Phân tích ngữ cảnh của một cuộc giao tiếp (BT 1.